MERT SANDALCI

MİNYATÜR KUZİNE VE SOBA KOLEKSİYONU

KOLEKSİYONLAR > MİNYATÜR KUZİNE VE SOBA KOLEKSİYONU

Koleksiyonun adı: Minyatür Kuzine ve Banyo Sobaları Koleksiyonu
Koleksiyonun ilgili olduğu ülke: Türkiye
Koleksiyon materyalinin üretildiği ülke: Türkiye
Koleksiyon materyalinin üretildiği il: Trabzon
Koleksiyon materyalinin üretim yılları: 2010-2015
Koleksiyonun sürdürülebilirliği: Ustası Necdet Batramanoğlu vefat etmiştir, üretimi yok.
Koleksiyon materyalinin cinsi: Sac, galvaniz boya.
Koleksiyon materyali sayısı: 5 adet
Koleksiyon materyalinin imalat şekli: El işçiliği

1)- Koleksiyonun yapılış amacı:
Yöresel ve özgün Türk oyuncaklarına ilgi duyanları bilgilendirmek, dikkatini çekmek. Üretenlere destek sağlamak, mümkün olduğunca çok sayıda üretilmelerini sağlamak.

2)- Sac kuzine ve banyo sobaları:
Kuzineler hem ısınmak hem de yemek pişirmek üzere tasarlanmış büyük mutfak sobalarıdır. Soba, ocak ve fırın olarak üç işlevi vardır. Bu üç işlevi gayet sağlıklı ve ekonomik olarak gerçekleştirir. Özellikle Karadeniz ve İç Anadolu bölgelerinde sıklıkla kullanılmaktadır. Geçmişte dev boyutlu kuzineler çoklukla okul, hastahane, kışla gibi yerlerde kullanılmışlardır. Bir örnek vermek gerekirse bugün harabeye dönmüş Büyükada Yetimhanesinin mutfağında Fransız yapımı muazzam döküm kuzineler sahipsiz bir köşede kendilerini kurtaracak sanayii müzesi sahiplerini bekliyorlar.
Banyo sobaları ise kuzinelere göre daha basit, sadece su ısıtmaya yöneliktirler. Üzerlerine konulan sac üzerinde hamam suyu ısıtılır, sonrasında kestane pişirilir, kestanenin yoğun olarak yetiştiği bölgelerde bu sobalara kestane sobası da denmektedir. Günümüzde sıklıkla oto tamirhanelerinde de görürüz. İlginçtir, ateş yükünü aldıktan sonra modern çağ arabalarının kaporta parçaları da dahil yanabilecek her şey içinde yakılır. Isısı anlık yükselir, hızla ısınır, beslenmezse hızla soğur.

3) Koleksiyon nasıl başladı:
2012 yılından itibaren KTÜ Eczacılık Fakültesi’nde Eczacılık Tarihi Öğretim Görevlisi olarak çalışmaya başlamıştım. Trabzon Havalimanının yegâne turistik mağazası dönüş yolculuğuma başlamazdan evvel içinde çokça vakit geçirdiğim bir mekândı. Burada sergilediğim koleksiyonun tamamı bu mağazaların sahibi Hasan Yılmaz Bey’in girişimi ve emekli soba ustası “Necdet Batramanoğlu”nun emeği göz nuru çalışmalarıyla ortaya çıkmıştır.

Necdet Usta soba üreticiliğinden emekli olduktan sonra Trabzon’un Moloz semtinde çok sevdiği arkadaşı Şaban Bulut’un küçük dükkanında, minyatür üretimine başlamıştır. Şaban Bulut Necdet Usta’yı çok sever, dükkânını ne zaman müsait olursa ona tahsis eder, çalışmasını sağlarmış.

Son yıllarında titizlikle çalışarak bu kuzine ve banyo sobalarını üreten ustamız, emekli olup dinlenmeye çekildiğinde boş vakitlerini değerlendirmek için bu minyatürleri imal etmek istediğini eşine dostuna söylemiş, ilk prototip çalışması olarak ikili bir “ayaklı kuzine” imal etmiş, ardından sayıları bir elin parmaklarını geçmeyen bir tarafı düşük kuzineyi imal etmiştir. İkili ayaklı kuzine bir adet olup, yakın mesai arkadaşı Yahya Demirci tarafından muhafaza edilmektedir.

Ustamız bu kuzineler için soba borusu ve dirsekler de imal etmiş, Ahmet Oğul ve Yahya Demirci’nin katkılarıyla bu borular ve ilk prototip kuzine sitemizdeki fotoğraflara eklenmiştir. Bu kuzine ve sobalardan toplamda 300-400 adet civarında üretildiği sanılmaktadır. Ahmet Oğul bir tarafı düşük kuzinelerin çok az sayıda (3-5 adet) üretilmiş olabileceğini belirtmektedir.

Necdet Usta’nın önemli bir özelliği de yapmış olduğu ürünlere kendi adını vurmamış olmasıdır. Buna sebep olarak da eserin orijinalliğinin bozmak istememesini gösterir. Arkadaşlarının ısrarı ile tüm eserlerine Trabzon’un plaka numarası olan 61’i vurmuştur. Ahmet Oğul’un anlattığına göre, bu eserler yaklaşık 2 yıl boyunca üretilmiştir. Necdet Usta fiyatlarını da 40-50 TL olarak belirlemişti. Necdet Usta dükkânda olmadığı zamanlarda arkadaşları stoktan alır, onun adına satarlarmış. Ustamızın ürünleri Kemeraltı’nda bir dükkânda, havaalanında ve imal edildiği atölyede olmak üzere Trabzon’da 3 noktada satılırmış.

Trabzon Hava Limanı’nı her ziyaretimde eşe, dosta sevdiklerime hediye olarak defalarca aldım. 5 yıl boyunca fiyatı değişmedi. Hâl böyle olunca da dükkân stokları da tükenmiş, Necdet Ustanın minyatür kuzine ve sobaları nadir birer koleksiyon malzemesine dönüşmüştü.

Katkıda bulunan kadirşinas Trabzonlu dostlarıma sevgilerimle…